MIDI Keyboards
Wat is een MIDI keyboard?
Midi is een afkorting van Musical Instrument Digital Interface. MIDI is dus interface, oftewel een verbindende schakel, tussen digitale muziekinstrumenten onderling en hun randapparatuur. Een MIDI-Keyboard heeft een daarvoor aansluiting waarmee hij kan communiceren met andere apparaten.
In de MIDI standaard zijn vaste afspraken gemaakt over de manier waarop dat gebeurt, volgens het MIDI-protocol. Alle MIDI apparaten kunnen met elkaar praten en als het goed is begrijpen ze elkaar.
Een MIDI keyboard is dus een toetseninstrument of klavier met een MIDI-aansluiting. Naast de gebruikelijke pianotoetsen zitten er vaak ook nog andere knoppen op. De meest gebruikte zijn de wielen waarmee je de expressie (expression) en de toonhoogte (pitch) van een toets kunt regelen.
Een MIDI-Keyboard geeft (meestal) zelf geen geluid. De MIDI-signalen worden in je computer omgezet in geluiden. Als je een Keyboard zoekt dat zelf geluiden aan boord heeft dan zoek je beter een synthesizer of digitale piano.
Hoeveel toetsen heeft een MIDI keyboard?
Dat verschilt. De meest voorkomende keyboards hebben 61 toetsen (5 octaven) of 76 toetsen (6 octaven). Maar ook de wat kleinere keyboards met 49 toetsen (4 octaven) en de volledige pianotoetsenborden met 88 toetsen zien we vaak.
Een groot toetsenbord is natuurlijk 't beste als je met twee handen piano speelt, of een ander instrument met een groot bereik. Nu is het niet zo dat je die laagste en hoogste tonen niet kunt spelen op een klein keyboard. Er zijn altijd knoppen waarmee je het bereik van zo'n klein keyboard kunt ‘opschuiven’ met een of meer octaven. En dan is er nog keyswitching, waarovber later meer.
Een bijzondere categorie MIDI-keyboards zijn de kleinste toetsenborden met soms maar 25 toetsen. Ze worden gebruikt voor bijvoorbeeld baspartijen en bij het maken van Electronic Dance Music. Ze zijn handig om mee te nemen in je rugzak of tas. Meer is dus niet altijd beter.
Hoe sluit je een MIDI keyboard aan?
Toen de MIDI-standaard is ontwikkeld in de jaren 80 van de vorige eeuw werd daarvoor de DIN-plug gebruikt. Je ziet deze grote ronde pluggen met vijf aansluitpuntjes nog steeds op veel keyboards. De DIN-plug maakt echter steeds meer plaats voor de USB-aansluiting. Dat heeft twee grote voordelen: je computer heeft al zo'n aansluiting, en je keyboard krijgt ook zijn stroom via de USB-aansluiting.
Wat is aftertouch?
Op een keyboard met aftertouch kun je een toets na het indrukken met iets meer kracht nog iets verder indrukken. Het keyboard geeft dan een extra MIDI-signaal door. Hoe harder je drukt, hoe ‘groter’ dat signaal. Je MIDI-instrument of DAW bepaalt wat er met die informatie gedaan wordt. Vaak is dat vibrato, toonhoogte, een filter of een andere expressie. Meestal kun je het zelfs zelf instellen.
Er bestaat monofone en polyfone aftertouch. Bij monofone aftertouch geeft je keyboard maar één aftertouch-signaal af dat voor alle toetsen geldt. Bijvoorbeeld evenveel vibrato voor alle toetsten die je indrukt. Bij polyfone aftertouch heb je een signaal voor elke toets apart. Dat is 't beste want het geeft nog veel meer expressie-mogelijkheden.
Wat is een gewogen toetsenbord?
Als je piano speelt weet je hoe dat voelt, een gewogen toetsenbord. De toetsen zijn massief en hebben dus massa. Als je zo'n zwaardere toets indrukt moet je 'm snelheid meegeven, waardoor er een hamertje in beweging wordt gebracht dat wat tijd nodig heeft om tegen de snaar te komen.
Een gewogen toetsenbord speelt dus zwaarder dan een ‘gewoon’ toetsenbord. Toch vinden vooral pianisten een gewogen toetsenbord prettig, omdat ze meer expressie kunnen meegeven en die expressie beter kunnen doseren. Bij een niet-gewogen toetsenbord is het wat lastiger om die expressie mee te geven in je spel. Maar het speelt dus wel lichter.
Gewogen keyboards zijn dus niet perse beter. Ze zijn wel duurder, vanwege het extra materiaal en het mechaniek. Het is ook wel een kwestie van persoonlijke voorkeur en gewenning eigenlijk. Maar als je vooral piano speelt dan kunnen we een gewogen toetsenbord zeker aanraden.
Waarvoor zijn die andere knoppen?
We hadden het al over de ‘wielen’ aan de linkerkant van je toetsenbord. Het expressie-wiel geeft een signaal met een code die meestal gekoppeld wordt aan een expressie van je instrument. Dat kan eenvoudig het volume zijn, maar ook een filter of een andere set samples.
Het pitch-wheel geeft een code mee die meestal de toonhoogte één of twee halve tonen kan verhogen of verlagen. Handig om bijvoorbeeld het opdrukken van de snaren van een gitaar te simuleren. Dit soort dingen kun je in je VST-instrument of DAW instellen. Je kunt het dus ook koppelen aan andere creatieve effecten.
Dan zitten er vaak nog draaiknoppen op een MIDI-keyboard. Ook deze geven een signaal af dat je in je DAW kunt toewijzen aan een bepaalde functie. Bijvoorbeeld een filter of modulatie. Of aan de parameters van je geluidseffecten. Je hoeft dan niet met je muis te werken. Ze zijn ook te koppelen aan de mixer van je DAW.
Op de betere keyboards zitten vaak pads. Dat zijn aanslaggevoelige vlakjes waarmee je bijvoorbeeld een sample of een geluidseffect kunt starten. Ook hier stel je weer in je DAW in wat ze moeten doen. Super flexibel en je kunt er heel creatieve dingen mee doen!
Tenslotte hebben de uitgebreidere keyboards knoppen om het transport van je DAW te bedienen. Lekker dicht bij de hand dus als je aan het spelen bent.
De aansluitingen: ingangen en uitgangen
Een MIDI-keyboard heeft dus een MIDI-uitgang, da's logisch. Vaak nog in de vorm van de oude DIN-aansluiting. Er is dan misschien ook een MIDI-ingang aanwezig en een MIDI-tru aansluiting. Je kunt MIDI namelijk doorlussen, bijvoorbeeld een tweede kleine keyboard op je grote aansluiten. Handig voor keyswitching, waarover we het nog zouden hebben.
Bijna alle keyboards hebben tegenwoordig een USB-aansluiting. Je beste vriend, want je sluit 'm zo op elke computer aan. Die USB-kabel verzorgt ook de stroom voor je keyboard.
Een aansluiting die ook erg handig is: die voor een pedaal. Dan hebben we ‘t niet over een gitaarpedaal maar over een sustainpedaal of dempingspedaal, zo’n pedaal op de piano om de snaren langer te laten doorklinken. Je kunt niet zonder bij het pianospelen, maar ook bij andere instrumenten wil zo'n sustainpedaal makkelijk zijn en je mogelijkheden vergroten.
Keyswitching
De betere / uitgebreidere VST-instrumenten, en dan hebben we het vooral over sample-gebaseerde instrumenten, hebben verschillende expressies of klanken waartussen je kunt schakelen. Bijvoorbeeld: bij een viool heb je lang aangehouden (legato) tonen en verschillende soorten korte. Je hebt ‘geplukte’ tonen (pizzicato) en ‘glijdende’ tonen (portamento). Die instrumenten hebben verschillende samples voor deze verschillende expressies. Het zou erg onhandig zijn om daarvoor van instrument te moeten wisselen.
Bij keyswitching zijn de (laagste) toetsen van je keyboard zo geprogrammeerd dat ze de expressie kunnen veranderen. Ze schakelen dus eigenlijk je hele instrument om naar een ander geluid. Zo kun je dus ook een flageolet of een hammer-on spelen op je virtuele gitaar.
Wat is het beste MIDI keyboard voor mij?
Dat hang van je budget af en van je wensen. Er zijn goedkope maar toch erg goede toetsenborden te koop. dus keus genoeg in het lagere segment. De goedkopere toetsenborden zijn vaak wat minder sterk, dus als je ermee wilt optreden of reizen is het beter om voor kwaliteit te gaan.
De belangrijkste keuzes zijn het aantal toetsen en gewogen of ongewogen. Beide bepalen ze voor een groot deel de prijs. Wat dat betreft ben je als pianist het meeste geld kwijt.
Als je beginner bent dan kies je voor een thuisstudio het best voor een niet-gewogen toetsenbord van 49 of 61 toetsen. Als je EDM maakt kun je zelfs met minder toe, en kun je het keyboard op je bureau kwijt. Als je dan later toe bent aan een groter keyboard dan is je investering nog niet voor niets: je kunt het inzetten voor keyswitching of om twee instrumenten tegelijk te bespelen!
